მიცვალებულთა დაკრძალვის წესი

დაკრძალვის წესი

მიცვალებულის განბანვა და შემოსვა. არც ერთი ხალხი ზრუნვის გარეშე არ ტოვებდა თავის გარდაცვლილთა ცხედარს, ამასთან, დაკრძალვა ყოველთვის შესაფერისი წესით ხდებოდა.
ქრისტეს წმინდა სარწმუნოება გვასწავლის პატივისცემით ვუყუროთ ქრისტიან ადამიანს მაშინაც, როცა იგი გაასრულებს თავისი ცხოვრების გზას. მკვდარი ქრისტიანი_ სიკვდილის ნადავლი, ხრწნის მსხვერპლია, მაგრამ ის მაინც ქრისტეს სხეულის ასოა (იხ. 1 კორინთელთა 12; 27). მისი სხეული კურთხეულია ქრისტე მაცხოვრის ღვთაებრივ ხორცთან და სისხლთან ზიარებით. შეიძლება, რომ შეურაცხვჰყოთ სული წმინდა, რომლის ტაძარიც იყონ გარდაცვლილი? ადრე თუ გვიან, ქრისტიანის მკვდარი და ხრწნადი სხეული კვლავ გაცოცხლდება და შეიმოსება უხრწნელებით და უკვდავებით. ამიტომ, მართლმადიდებელი ეკლესია არ სტოვებს თავის შვილს დედობრივი მზრუნველობის გარეშე მაშინაც კი, როცა ის გადასულია ამა სოფლიდან შორეულ და უცნობ, მარადიულობის ქვეყანაში.
მართლმადიდებელი ქრისტიანის გარდაცვალებისას, ეკლესიის მიერ აღსრულებულ ლოცვებს აქვს თავისი ღრმა აზრი. წმინდა სარწმუნოების შთაგონებაზე დაფუძნებულნი, ისინი სათავეს იღებენ ღმრთივ განათლებული მოციქულებისა და პირველი ქრისტიანებისაგან.
მიცვალებულის ცხედარს სიკვდილისთანავე განბანენ, ამასთან განბანვა უნდა შეეხოს სხეულის ყველა ნაწილს, _ დაწყებული თავიდან. ის აღესრულება გარდაცვლილის ცხოვრების უბიწოების და სულიერი სიწმინდის ნიშნად, აგრეთვე იმისათვის, რათა მან შესძლოს სიწმინდით წარსდგეს უფლის წინაშე _ აღდგომისას.
ცხედრის განბანვის დროს კითხულობენ ~სამწმინდა არსს~: ~წმინდაო ღმერთო, წმინდაო ძლიერო, წმინდაო უკვდავო, შეგვიწყალენ ჩვენ~. სახლში ინთება ლამპარი (კანდელი) ან სანთელი, რომელიც ანთია მანამ, სანამ მიცვალებული იქ იმყოფება.
განსაბანი წყალი უნდა იყოს თბილი, მაგრამ არა ცხელი, რათა არ დავალბოთ იგი (მიცვალებულის სხეული). ამ დროს უნდა ვისარგებლოთ საპნით, რბილი ნაჭრით (ან ღრუბლით). ჩვეულებრივ, განბანვას ასრულებენ უფროსი ასაკის ადამიანები, ხოლო თუ ასეთი არ აღმოჩნდება, მაშინ განბანვა ქალსაც შეუძლია.
განბანვის შემდეგ, ქრისტიანის ცხედარს შემოსავენ ახალ და სუფთა სამოსში. ახალი სამოსი თითქოსდა მიანიშნებს ჩვენი უხრწნელობისა და უკვდავების ახალ სამოსელზე. თუ ადამიანს არ ეკიდა ჯვარი, აუცილებლად ჰკიდებენ.
მიცვალებულის ბაგეები მოკუმული უნდა იყოს, თვალები დახუჭული, ხელები მკერდზე გადაჯვარედინებული, მარჯვენა მარცხენაზე დადებული. ქრისტიან ქალს აფარებენ თავსაფარს, რომელიც მთლიანად უნდა ფარავდეს თმებს, ამასთან მისი ბოლოები შეიძლება არც შევკრათ, არამედ უბრალოდ გადავაჯვარედინოთ.
მიცვალებულს მარცხენა ხელში უდებენ ხატს (ან ჯვარს), მამაკაცისათვის _ მაცხოვრის გამოსახულებით, ქალისათვის _ ღმრთისმშობლის გამოსახულებით, ისეც შეიძლება, რომ მარცხენა ხელში ჯვარი ედოს, ხოლო მკერდზე _ ხატი. ეს კეთდება იმის ნიშნად, რომ მიცვალებულს სწამდა ქრისტე, და მიაბარა მას სული, რომ ის სიცოცხლეში ~წინაისწარ ხედავდა~ უფალს, ახლა კი წმინდანებთან ერთად მისი პირის ნეტარხედვაზე გადადის.
მიცვალებულის ცხედრის კუბოში ჩასვენების წინ, წმინდა წყალს ასხურებენ ცხედარსაც და მის კუბოსაც, გარედან და შიგნიდან. შეიძლება კუბოს მოკმევაც. გარდაცვლილის შუბლზე დებენ გვირგვინს. მას იძლევიან ეკლესიაში, როცა მიცვალებული მიჰყავთ წესის ასაგებად. გარდაცვლილი ქრისტიანი ირთვება გვირგვინით, როგორც ცათა სასუფეველის ჯილდოს სიმბოლოთი _ მიწიერი ცხოვრების სიმძიმილის გამო. გვირგვინზე გამოსახულია უფალი იესო ქრისტე, ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობელი, და იოანე ნათლისმცემელი, წარწერით ~ სამწმიდა არს~. ამით ნაჩვენებია, რომ მიწიერი ცხოვრების დამსრულებელი იმედოვნებს, თავისი ღვაწლისათვის გვირგვინის მიღებას (იხ. @ ტიმოთე, 4; 7; 8; ) მხოლოდ ერთსამება ღმერთის მოწყალებით და ღმრთისმშობლისა და უფლის ნათლისმცემლის იოანეს შუამდგომლობით.
მიცვალებულის მხრებისა და თავქვეშ დებენ ბალიშს, რომელსაც ჩვეულებრივ, ავსებენ ბზით ან ხეთა ფოთლებით სულთმოფენობის დღესასწაულიდან. ცხედარს ფარავენ ზეწრით.
კუბოს ცხედრით დგამენ ოთახის შუაში, სახლის ხატების წინ. (წინა კუთხეში), პირით გასასვლელისაკენ. კუბოს ირგვლივ ანთებენ სანთლებს (ან თუნდაც ერთს თავთან) იმის ნიშნად, რომ მიცვალებული ნათლის სსაუფეველში გადავიდა.
როგორ ვილოცოთ ადამიანისათვის მისი გარდაცვალების შემდგომ სამ დღეს. მას შემდეგ, რაც მიცვალებულის სხელს განბანენ და შემოსავენ, იწყებენ კანონის კითხვას, რომელსაც ეწოდება ~ სულის სხეულიდან ( ხორციდან) ამოსვლის შემდგომ წასაკითხი~. იმის მიუხედავად, თუ სად მოკვდა ადამიანი, სახლში თუ გარეთ, სულერთია, მისი სიკვდილის დღეს კითხულობენ ამ კანონს. კანონის კითხვა უნდა დავიწყოთ დასაწყისი ლოცვებით, შემდეგ 90_ ეფსალმუნი, შემდეგ _ რიგის მიხედვით. კანონი იკითხება მხოლოდ იმ დღეს გარდაცვლილი ადამიანისათვის. ამიტომ არ ეგების მისი კითხვისას ჩავურთოთ საგალობელი: ~განუსვენე, უფალო, სულსა მიცვალებულისასა მონისა შენისასა (სახელი)~, წარმოვთქვათ სხვა მიცვალებულთა სახელები და ა.შ.
~შემდგომად~ კანონის ბოლოს არის განსაკუთრებული ლოცვითი მიმართვა ღნრთისადმი, თვით მიცვალებულის სახელის სარმოთქმით: ~მოიხსენე, უფალო ღმერთო ჩვენო, სარწმუნოებითა და სასოებით საუკუნო ცხოვრებასა ზედა გარდაცვალებული მონა შენი (სახელი)...~. ამ ლოცვის შემდეგ კითხულობენ: ~საუკუნო ხსენება, უფალო, მონასა (მხევალსა) შენსა~.
კანონი იკითხება მიცვალებულის პირით იმ მიზნით, რათა ღმრთის მოწყალებამ, მიცვალებულისთვის ჩვენი ლოცვებით, შეუმსუბუქოს სულს ხორცთან განშორების სიმწარე, სხეულის გარეთ სულის ყოფნის პირველ მომენტში.
შემდეგ, სამი დღის განმავლობაში მიცვალებულზე კითხულობენ ფსალმუნს, რომლის კითხვასაც თხოვნით იწყებენ: ~ლოცვითა წმიდათა მამათა ჩვენთათა, უფალო იესო ქრისტე, ღმერთო ჩვენო. შეგვიწალე ჩვენ, ამინ.~ შემდეგ იკითხება დასაწყისი ლოცვები და ის ლოცვები, რომელნიც წინაუსწრებს ფსალმუნებს.
ფსალმუნნი დაყოფილია ოც დიდ ნაწილად _ კანონებად. ყოველი კანონის წინ მეორდება სამგზის მოწოდება ღმრთისადმი თაყვანისცემისა: ~მოვედით, თაყვანი _ ვსცეთ მეუფესა ჩვენსა ღმერთსა, მოვედით თაყვანის ვსცეთ და შეუვრდეთ ქრისტესა, მეუფესა ჩვენსა ღმერთსა. მოვედით, თაყვანის ვსცეთ და შეუვრდეთ თვით ქრისტესა, მეუფესა და ღმერთსა ჩვენსა.~
ამ მოწოდების შემდგომ იკითხება კანონი. რამდენიმე ფსალმუნის დასრულების შემდგომ, რომელნიც სიტყვა ~დიდება~ _თი არის გამოყოფილი, ითქმება: ალილუია! (სამჯერ) დიდება შენდა ღმერთო~ და მეორდება ლოცვითი თხოვნა მიცვალებულთათვის ~შემდგომად~ ლოცვითი კანონიდან:~მოიხსენე, უფალო ღმერთო ჩვენო~... ამ ლოცვის შემდეგ, გრძელდება პირველი კანონის (ან შემდეგ მე_2, მე_3 და ა. შ.) ფსალმუნთა კითხვა. ყოველ კანონში სამი ~დიდება~_ა, შესაბამისად კანონის კითხვისას, სამჯერ ეგების მიმართვა ღმრთისადმი, მიცვალებულის შეწყალების განსაკუთრებული თხოვნით.
ფსალმუნი იკითხება შეუსვენებლივ (დღე და ღამე), ქრისტიანის კუბოსთან მანამ, სანამ გარდაცვლილს არ დაკრძალავენ. რადგანაც მიცვალებულის ნათესავებს, პირველ სამ დღეს ბევრი საზრუნავი აქვთ, დასაფლავების ორგანიზების მხრივ, ფსალმუნთა წასაკითხავად იწვევენ ნაცნობებს და მეგობრებს. მიცვალებულთათვის ფსალმუნთა წაკითხვა შეუძლია ნებისმიერ კეთილმსახურ ერისკაცს.
შემთხვევითი არაა, რომ ეკლესიამ უძველესი დროიდან დაადგინა, მიცვალებულთა კუბოსთან სწორედ ფსალმუნთა კითხვა. Fფსალმუნნი აღწარმოქმნის ჩვენი სულის ყოველგვარ მოძრაობას, ცოცხლად თანაგვიგრძნობს სიხარულშიც და მწუხარებაშიც, მრავალ ნუგეშსა და მხნეობას ღვრის ჩვენს მწუხარე გულში. ფსალმუნთა კითხვა ღმრთისადმი მიცვალებულთათვის სალოცავად გვემსახურება და ამავე დროს მის ახლობელთა მწუხარებას აცხრობს.
ცხედრის გამოტანა. სახლიდან კუბოს გამოტანამდე მცირე ხნით ადრე, კიდევ ერთხელ იკითხება ~სხეულიდან (ხორციდან) სულის ამოსვლის შემდგომ წასაკითხი~ ლოცვითი კანონი.
კუბო გამოაქვთ, გასასვლელისაკენ მიცვალებულის პირის მიქცევით. ცხედრის გამოტანისას გამცილებელნი გალობენ ~სამწმიდა არს~_ს: ~წმიდაო ღმერთო, წმიდაო ძლიერო, წმიდაო უკვდავო, შეგვიწყალენ ჩვენ~, იმის აღსანიშნავად, რომ გარდაცვლილი სიცოცხლეში აღიარებდა ცხოვრებისმომცემელ სამებას და ახლა გადადის უხორცო სულთა სასუფეველში, რომელნიც გარს ევლებიან ყოვლისმპყრობელის საყდარს და დაუდუმებლად უგალობენ მას ~სამწმიდე არს~_ს.
საეკლესიო წესის აგება. გარდაცვლილის კუბოს დგამენ ეკლესიის შუაში პირით საკურთხევლისაკენ, და კუბოს ოთხივე მხარეს დგამენ სასანთლეებს.
ეკლესიის სწავლებით, ადამიანის სული, გარდაცვალებიდან მესამე დღეს, _ იმ დროს, როცა მისი სხეული უსულოდ წევს, _ გადის საშინელ საზვერეებს და სჭირდება ეკლესიის დიდი დახმარება. რათა გავუადვილოთ მას სხვა ცხოვრებაში გადასვლა, მართლმადიდებელი ქრისტიანის კუბოსთან იკითხება კანონი და ფსალმუნნი, ეკლესიაში კი სრულდება წესის აგება.
წესის აგების მსახურება სრულდება გალობებისაგან, რომელშიც მოკლედ აისხება ადამიანის მთელი ბედი; მცნებათა დარღვევის გამო, ის კვლავ მიიქცევა მიწად, რომლისგანაც აღებულია: ~შენ ხოლო ხარ უკვდავი, კაცთა შემოქმედო და შემქმნელო; ჩვენ კი მიწიერნი, მიწისაგან შექმნილნი, მიწადვე მივიქცევით, ვითარცა შენ ბრძანე, დამბადებელო: ~მიწა ხარ და მიწად მიიქეც~. იქვე წარვალთ ჩვენ, ყოველნი მიწით შობილნი, და სამარისებური გოდებით ხმავჰყოფთ გალობას: ~ალილუია, ალილულია, ალილუია~.
მაგრამ, მიუხედავად ცოდვათა სიმრავლისა, ადამიანი რჩება ~ღმრთის დიდების სახებად~, ამიტომ წმინდა ეკლესია ევედრება მეუფესა და უფალს, მისი გამოუთქმელი მოწყალებით, მიუტევოს მიცვალებულს ცოდვები და ღირსჰყოს იგი ცათა სასუფეველსა.
~წმიდათა თანა განუსვენე ქრისტე, სულსა მონისა შენისასა, სადა არცა არს, არცა ურვა, არცა სალმობა, არცა სულთქმა, არამედ სიხარული და ცხოვრება იგი დაუსრულებელი~.
სამოციქულოსა (1 თესალ. 4; 13_17) და სახარების (იოანე, 5; 24_30) წაკითხვის შემდეგ, მღვდელი კითხულობს განტევების ლოცვას, რომლითაც მიცვალებულს მიეტევება ყველა ეპიტემია და ცოდვა, რომლებიც მან მოინანია (ან აღსარების თქმა დაავიწყდა), და მიცვალებული მშვიდობით წარიგზავნება საიქიო ცხოვრებაში. ფურცელს, ამ ლოცვის ტექსტით, იქვე უდებენ მიცვალებულს მარჯვენა ხელში, მისი ნათესავები და ახლობლები.
უკანასკნელი ამბორი, ანუ გამოთხოვება მიცვალებულთან, აღესრულება სულისშემძვრელი ლოცვების (სტიქარონების) გალობის თანხლებით: ~მოვედით, უკანასკნელად ამბორს_ვუყოთ ძმანო, მიცვალებულს, ვმადლობდეთ ღმერთსა~...
მიცვალებულის ნათესავები და ახლობლები გარს უვლიან კუბოს, ქედმოხრით ევედრებიან მიცვალებულს უნებლიე წყენათა მიტევებას, უკანასკნელად ეამბორებიან მიცვალებულს (გვირგვინს მის თავზე ან კუბოში დადებულ ხატს). ამის შემდეგ ცხედარს მთლიანად ფარავენ ზეწრით და მღვდელი ჯვრის სახით აყრის მიწას მას სიტყვებით: ~მიწა უფლისა და ყოველივე აღვსება მისი, ყოველი სოფელი და მკვიდრნი მას ზედა~. კუბოს თავს ახურავენ. თუ მიცვალებულის ნათესავებს, მასთან სასაფლაოზე გამომშვიდობება სურთ, მაშინ კუბოს ტაძარში არ დაახურავენ თავს, მღვდელი კი ახლობელთაგან ვინმეს აკურთხებს, მოაყაროს მიწა ცხედარს, უშუალოდ დაკრძალვის წინ.
ტაძრიდან ცხედრის გამოსვენების დროს იგალობება ანგელოზთა გალობა _ ~სამწმიდა არს~.
დაუსწრებლად წესის აგება. იმ შემთხვევაში თუ, მიცვალებულისათვის ტაძარში წესის აგების საშუალება არ არის, მიცვალებულს დაუსწრებლად უგებენ წესს. მიცვალებულის ნათესავები, როგორც წესი, უახლოეს ეკლესიაში უკვეთავენ წესის აგებას. წესის აგების შემდეგ, ნათესავებს ეძლევათ გვირგვინი, განტევების ლოცვის ფურცელი და მიწა საპანაშვიდე მაგიდიდან. სახლში მიცვალებულს მარჯვენა ხელში უდებენ განტევების ლოცვას, შუბლზე ადებენ ქაღალდის გვირგვინს, მასთან დამშვიდობების შემდეგ კი, სასაფლაოზე მის ცხედარს – თავიდან ბოლომდე, მარჯვენა მხრიდან მარცხნივ, ჯვრისსახედ ზეწრით დაფარულს _ აყრიან ქვიშას ისე, რომ სწორი ფორმის ჯვარი გამოვიდეს.
თუ დაუსწრებლად წესის აგება სრულდება დაკრძალვიდან რაღაც დროის შემდეგ, სასფლაოს მიწა უნდა მიმოვაბნიოთ, ხოლო ქაღალდის გვირგვინი და განტევების ლოცვის ფურცელი ჩავფლათ სამარის ბორცვში მცირე სიღრმეზე. თუ სამარე შორს ან უცნობ ადგილასაა, ქაღალდის გვირგვინს და ლოცვას წვავენ, მიწას კი მიმოაბნევენ ნებისმიერ სამარეზე, რომელზეც მართლმადიდებლური ჯვარია აღმართული.
დაკრძალვა. სამარეში ასვენებენ პირით აღმოსავლეთისაკენ, იმავე მიზნით, რა მიზნითაც ვლოცულობთ აღმოსავლეთით პირმიქცეულნი, _ მარადიული განთიადის დადგომის, ანუ ქრისტეს მეორედ მოსვლის მოლოდინით, და იმის ნიშნად, რომ მიცვალებული შორდება ცხოვრების დასავლეთს _ მარადიულობის აღმოსავლეთის მიმართულებით.
სამარეში ცხედრის ჩასვენებისას კვლავ იგალობება ~სამწმიდა არს~ _ი. უკანასკნელ გზაზე მიცვალებულის ყველა გამცილებელი, სამარის ამოვსების წინ ყრის მასში თითო მუჭა მიწას. ამგვარად, მიცვალებულს მიაბარებენ მიწას, საღმრთო განგებულებისადმი მორჩილების ნიშნად: ~მიწა ხარ, და მიწად მიიქეც~(შწსაქმე 3; 19).
ჯვარი, ცხოვნების სიმბოლო, აღმართული უნდა იყოს ყოველი ქრისტიანის საფლავზე. მიცვალებულს სწამდა ჯვარცმული და სიკვდილის ძალით განისვენებს ჯვრის ჩრდილქვეშ. ჯვარი შეიძლება ნებისმიერი მასალისაგან იყოს დამზადებული.
მართლმადიდებელი ქრისტიანის საფლავისათვის უფრო შესაფერისია უბრალო ჯვარი ხისგან, ბეტონისგან ან ლითონისგან, ვიდრე გრანიტის და მარმარილოს ძვირფასი მონუმენტები. დაუშვებელია საფლავის ქვაზე (ან ჯვარზე) მოვათავსოთ განსვენებულის პორტრეტი ან ფოტოგრტაფია. თუ ნათესავებს სურთ წააწერონ ეპიტაფია, მაშინ უკეთესია, ტრადიციულად გამოვიყენოთ სიტყვები წმინდა წერილიდან ან ცნობილი ლოცვებიდან, და არა ჩვენს მიერ შეთხზული ფრაზები.
კრემაცია. ცხედრის დაწვის ჩვეულება, შედარებითი სიიაფის გამო, ამჟამად რუსეთში ძალზე პოპულარული, ჩვენთან წარმართული აღმოსავლეთიდან შემოვიდა. მართლმადიდებელი ეკლესია არ იწონებს კრემაციას და მასზე თანხმობას მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევაში _ სასაფლაოზე ადგილის არარსებობისა და (ან) დაკრძალვის ხარჯების უკიდურესი უქონლობის დროს _ იძლევა.
კრემაცია არ მოიწონება ეკლესიის მიერ, პირველ რიგში იმიტომ, რომ მათთვის, ვინც წვავს თავის ახლობლებს, ეს ქმედება არამზრუნველობითია; მას სულში უფრო სასოწარკვეთილება შემოაქვს, ვიდრე მკვდრეთით აღდგომის იმედი. ყოველი მიცვალებულის სიკვდილის შემდგომი ხვედრი კი ღმერთის ხელშია და დაკრძალვის წესზე არაა დამოკიდებული.
ყველა დაკრძალვითი ლოცვები, წესის აგების ჩათვლით, უცვლელად აღესრულება კრემირებულზეც. ცხედრის დაწვის წინ ხატი და ჯვარცმა უნდა ამოვიღოთ კუბოდან, ქაღალდის გვირგვინი და განტევების ლოცვის ფურცელი კი დავტოვოთ. თუ ფერფლის ყუთს, შემდგომ დაფლავენ სამარეში, ჩასვენების წინ უნდა წაიკითხონ ~სამწმიდა არს~